بیمار مبتلا به این اختلال به غیرمنطقی بودن ترس خود ، آگاه است ولی در عین حال قادر به مقابله با آن نیز نیست.قصد براین است تا در این مطلب با علائم ،انواع آن ،علل وراه های درمانی آن آشنا شویم.
علائم فوبیا
در شکل جسمانی و هیجانی دیده می شود که به آن پرداخته می شود.
جسمانی: مشکل در تنفس، افزایش ضربان قلب، احساس تنگی و درد در قفسه سینه، لرزش، احساس دیوانگی، پیچش در شکم، عرق کردن.
هیجانی: احساس وحشت یا اضطراب فلج کننده، احساس نیاز شدید به فرار، احساس غیرواقعی بودن، ترس از دست دادن کنترل یا دیوانگی، احساس مرگ قریب الوقوع، آگاهی از اینکه واکنش شدید است اما فرد قادر به کنترل آن نیست.
فرق بین ترس عادی و فوبیا چیست؟
ترس اساساً یک واکنش عادی انسانها هنگام مواجهه با خطر است. این واکنش هدف محافظتی دارد تجربه ترس در موقعیت های خطرناک، طبیعی و حتی مفید است. ترس یک واکنش سازگارانه انسانی است و با هدف حمایت کننده فعال سازی واکنش جنگ و گریز به راه می افتد. با هشدار به ذهن و بدن و آمادگی آنها برای فعالیت، ما قادر خواهیم بود به سرعت واکنش نشان دهیم و از خود حفاظت کنیم. . پس در موقعیتهای خطرناک، ترس یک واکنش طبیعی و حتی مفید و نجاتدهنده است.
اما ترس درفوبیا به شدت اغراق می شود. برای مثال ترس از مار طبیعی است اما وحشت کردن از اشیای شبیه به مار مثل ریسمان غیرطبیعی است.از سوی دیگر، فوبیا ترس بیمارگونهای است که به شدت مبالغهآمیز و حتی توهمی است؛ به عبارت دیگر، مقدار ترسی که تجربه میشود متناسب با آن چه سبب ترس شده نیست و این نه تنها مفید و نجاتدهنده نیست، بلکه سبب محدودیت فعالیتهای فرد شده و بر زندگی روزمرۀ او تأثیر منفی به جا میگذارد.
انواع فوبیا
از نظر تخصصی، فوبیاها را میتوان به سه دسته عمده تقسیم کرد:
اول: فوبیاهای خاص
شامل ترس غیرمنطقی و نامعقول از یک موضوع یا موقعیت خاص است.
فوبیاهای خاص به پنج دسته تقسیم میشوند:
الف- ترس از حیوانات: ترس شدیدی که علت آن یک حیوان یا حشره باشد مانند ترس از مار، عنکبوت، ترس از جوندگان، ترس از سگ و امثال آن.
ب- ترس از عوامل طبیعی: مانند ترس از طوفان، ترس از آب، ترس از تاریکی، ترس از بلندی و غیره.
ج- ترسهای مرتبط با زخم و خون: ترس شدید از مشاهدۀ زخم، تزریق، خون و غیره.
د- ترسهای موقعیتی: مانند ترس از دندانپزشک، ترس از مکانهای بسته، ترس از آسانسور، پرواز، تونل، پل، ترس از مرگ، خفگی، بیماری، و امثال آن.
ه- ترسهای دیگر: ترسهای چون افتادن از بلندی، ترس شدید از صداهای بلند، و ترس از دیدن دلقکها در این بخش قرار میگیرند.
فوبیاهای خاص بسیار شایع هستند و معمولاً از دوران کودکی یا نوجوانی آغاز میشوند. حدود ۵۰ درصد آنها هم طی مدت پنج سال خودبهخود برطرف میشوند.
دوم: فوبیاهای اجتماعی
این فوبیا به نام ترس از جمع نیز خواندهشده و عبارت از داشتن ترس شدید و فلجکننده از موقعیتهای اجتماعی است. چنین افراد به شدت کم جرئت بوده ، در برابر دیگران دستپاچه شده و بسیار خجالت میکشند. ترس از صحبت کردن در اجتماع معمولترین نوع این فوبیا است.
دانشمندان بر این باورند که این اختلال به علت مشکل غدهای در مغز به نام آمیگدالا به وجود میآید. این غده در مرکز مغز وجود دارد و وظیفهی آن کنترل ترس است. هم چنان مطالعات روی حیوانات این احتمال را به وجود آورده که ترس اجتماعی میتواند ژنتیک باشد. عدهی دیگری از دانشمندان علت را حساس بودن، نارضایتیها و فشارهای روانی میدانند.
سوم :آگورا فوبیا یا ترس از مکان های باز
آگورا فوبیا به عنوان ترس از مکان های باز تعریف شده است، اما این تعریف می تواند گمراه کننده باشد. در واقع آگورا فوبیا ترس از مضطرب شدن در مکانهای باز مثل مدرسه، محل کار، جمع دوستان است. به همین دلیل یکی از رفتارهایی که رخ می دهد اجتناب از رفتن به چنین محیط هایی می باشد.
یک تعریف خوب برای آگورا فوبیا می تواند ترس و اضطراب همراه با اجتناب از رفتن به محیط های باز باشد.
علل بیماری:
واکنش فوبیک ممکن است از یک ترس ساده در کودک سرچشمه گرفته باشد و بر اثر تشابه و همانندی تولید شده باشد مثلا نوزادی را که والدین یا اطرافیان بالا و پایین میاندازند و با او بازی میکنند ممکن است در نوجوانی دچار ترس از ارتفاع شود، یا کودکی را که پدر به اصرار سعی دارد وارد آب کند و شنا به او یاد دهد ممکن است فرد را دچار ترس از آب کند، ممکن است سرچشمه ترس یک حادثه فراموش شده باشد، ممکن است ترس از احساس گناه فرد نشأت گرفته باشد، ممکن است ترس جابهجایی یک تشویش باشد، گاهی ترس از وسوسههای جنسی یا تجاوزکارانه و تبدیل آن ایجاد شده باشد، ممکن است ترس از احساس گناه و تنبیه خود حاصل شده باشد، یک تجربه ترسآور در گذشته ممکن است اساس ترس فعلی شخص باشد. معمولا در فوبی علت ترس سرکوب شده و پیدا کردن آن دشوار است. از دید روانکاوی اضطراب اخته شدن، جدایی و پرخاشگری در دورههای مختلف رشد میتواند به وسیله مکانیزم جابهجایی به فوبی منجر شود.
روش های درمان
برای درمان این اختلال نیز ترکیبی از درمان های غیردارویی و دارویی مؤثر شناخته شده است. بهترین روش درمان این اختلال، رفتار درمانی است. تکنیک های مختلفی نظیر حساسیت زدایی تدریجی، مواجه سازی یا غوطه ورسازی با کمک آموزش آرام سازی و … از سوی روان پزشکان یا روان شناسان بالینی در درمان این اختلال استفاده می شوند که به نحو کاملاً مؤثری با بهبود این اختلال همراه است.سایر روش های درمانی نظیر روانکاوی، خانواده درمانی و نیز استفاده از داروها از سوی روان پزشکان توصیه شده اند که با بهبود قابل توجه این اختلال توأم بوده است.به هر حال با توجه به شیوع بسیار بالای این بیماری و ایجاد اختلال در عملکرد عادی و روزمره افراد مبتلا از یک سو و وجود درمان های مؤثر برای آن از سوی دیگر، تشخیص و درمان آن اهمیت به سزایی خواهد داشت.یک بار دیگر و این بار بیشتر دقت کنید، شاید شما نیز نوعی فوبی داشته باشید که با مراجعه به یک روان پزشک قادر خواهید بود آن را به راحتی درمان کنید.