کارشناسان معتقدند که بیشتر کودکان به طور متوسط با یک یا دو معضل مربوط به سیستم اسکلتی – عضلانی رو به رو هستند. اختلالاتی مانند گودی بیش از حد کمر، پاهای پرانتزی،و انحنای غیر طبیعی ستون فقرات. به همین دلیل باید به این اختلالات توجه بیشتری داشت و تا حد امکان از بروز آنها پیشگیری کرد.در ادامه این مطلب منشاء بروز این پدیده را مورد بررسی قرار می دهیم تا شناخ بیشتر این عارضه، بتوانیم تا حد امکان از بروز آن در نسل های بعدی جلوگیری کرد.
نرمی استخوان چیست؟
پاهای پرانتزی یا ضربدری، حاصل " نرمی استخوان" در افراد است. نرمی استخوان یا راشیتیسم، یک بیماری استخوانی است که موجب ضعیف شدن استخوانها، پاهای پرانتزی و تغییر در شکل اندام ها می شود. اصلی ترین علت بروز این مشکل، کمبود ویتامین D است. ویتامینD کلسیم را از روده ها جذب و به دندان و استخوان ها منتقل می کند.
نور خورشید مهمترین و اصلی ترین منبع جذب ویتامینD است. بر این اساس روزی 10-5 دقیقه در معرض آفتاب قرار گرفتن به کودکان و بزرگسالان توصیه می شود. متاسفانه بزرگسالان در زمستان و تابستان به دلایل سرما و گرما، خودشان و کودکانشان را از آ فتاب محروم می کنند؛ در حالی که با لباس مناسب می توانند از این موهبت الهی بهره مند شوند.
چه کسانی در معرض ابتلا به نرمی استخوان هستند؟
*احتمال ابتلا به نرمی استخوان در کودکان شیرخواری که مادران شان به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار نمی گیرند. بیشتر است.
* افرادی که به دلیل ناتوانی در هضم لاکتوز، شیر مصرف نمی کنند.
* نوزادانی که مادران شان در زمان بارداری دچار کمبود ویتامین بوده اند.
البته به دلیل بد نشستن و نخوردن قطره ویتامین A وD،ستون فقرات برخی در کودکی تغییر شکل می دهد. اگر این کودکان روزی6-5 دقیقه در برابر آفتاب می نشستند و غذای مناسب می خوردند، تا حدود زیادی از بروز این مشکل جلوگیری می شد. از طرف دیگر زندگی آپارتمانی، محدودیت هایی ایجاد می شود که کاهش تحرک و دریافت نکردن نور خورشید از مهمترین آنها است. آپارتمان نشینی، نرمی استخوان را در کودکان افزایش می دهد. چراکه استفاده از نور خورشید از پشت شیشه پنجره خاصیت کامل ندارد و قادر به ساختن ویتامین Dنخواهد بود. تجویز مولتی ویتامین برای کودکان زیر دو سال، فقط جنبه کمکی دارد و نمی تواند جای نور خورشید را بگیرد.
قنداق کردن کودکان خوب یا بد؟
یکی از موضوعات چالش برانگیز در حوزه مراقبت از کودکان، قنداق کردن نوزدان است. با اینکه طرفداران این روش کم شده اند، ولی هنوز کودکان تازه متولد شده خود را قنداق می کنند. قنداق کردن نوزادان جنبه علمی ندارد و از طرف دیگر امکان رسیدن نور خورشید به بدن کودک را کاهش می دهد.
نشانه‌ها و علایم نرمی استخوان:
• تاخیر در رشد دندان ها و پوسیدگی زودرس
• درد در ستون‌فقرات، لگن و ران‌ها
• ضعف عضلانی
• افزایش امکان شکستگی استخوان ها
ازآنجا که نرمی‌استخوان صفحات رشد انتهای استخوان‌های کودک را نرم می‌کند، ممکن است منجر به ناهنجاری‌های اسکلتی زیر شود:
• کمانی شدن پاها یا زانوی ضربدری
• ضخیم شدن مچ دست و پا
• برجسته شدن و پیش آمدن قفسه‌ی سینه
زمان مراجعه به پزشک
اگر فرزندتان دچار درد استخوانی، ضعف عضلانی یا ناهنجاری‌های بارز اسکلتی بود، به پزشک مراجعه کنید.
مشکل در جذب
بعضی از کودکان با بیماری‌هایی متولد می‌شوند که بر جذب ویتامین D توسط بدن اثر می‌گذارد. بعضی از این بیماری‌ها عبارتند از:
• بیماری سلیاک
• بیماری روده‌ی التهابی فیبروز کیستی
• مشکلات کلیوی
عوامل موثر در ابتلای کودکان به نرمی‌استخوان
• عرض جغرافیایی شمالی. کودکانی که در مناطق جغرافیایی‌ای زندگی می‌کنند که نورخورشید در آنها کمتر است، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند.
• کمبود ویتامین D در مادر طی دوران بارداری. کودکی از که از مادری با کمبود شدید ویتامین D به دنیا می‌آید ممکن است بعد از تولد علائم نرمی‌استخوان داشته باشد یا چند ماه بعد از تولد به آن مبتلا شود.
• .پوست تیره. پوست‌های تیره به اندازه‌ی پوست‌های روشن به نورخورشید واکنش نمی‌دهند، به همین دلیل ویتامین D کمتری تولید می‌کنند.
• تولد زودرس. کودکانی که زودتر از موعد متولد می‌شوند بیشتر به نرمی‌استخوان مبتلا می‌شوند.
• داروها. بعضی از انواع داروهای ضد تشنج و داروهای ضدویروسی که برای بیماری HIV مورداستفاده قرار می‌گیرند، در توانایی بدن برای استفاده از ویتامین D اخلال ایجاد می‌کنند.
• مصرف انحصاری شیر مادر. شیر مادر به میزان کافی ویتامین D برای پیشگیری از ابتلا به نرمی‌استخوان در خود ندارد. کودکانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند باید از قطره‌های ویتامین D استفاده کنند.
مشکلات
• نرمی‌استخوان اگر تحت درمان قرار نگیرد، منجر به مشکلات زیر خواهد شد:
• نارسایی رشد
• انحنای غیرعادی ستون‌فقرات
• ناهنجاری‌های اسکلتی وجمجمه
• مشکلات دندان
• تشنج
پیشگیری
علاوه بر این، گفته می‌شود که به خاطر نگرانی از ابتلا به سرطان، نوزادان و کودکان کم سن نباید در معرض نور مستقیم قرار گیرند یا همیشه باید از کرم‌های ضدآفتاب استفاده کنند.
برای پیشگیری از نرمی‌استخوان، اطمینان حاصل کنید که فرزندتان موادغذایی سرشار از ویتامین D مثل ماهی‌های چرب، روغن ماهی و زرده‌ی تخم‌مرغ یا موادغذایی زیر که با مثل ماهی‌های چرب، روغن ماهی و زرده‌ی تخم‌مرغ غنی شده باشند، مصرف کند:
اگر باردار هستید، از پزشکتان درمورد مصرف مکمل‌های ویتامین D سوال کنید.
ازآنجا که شیر مادر حاوی میزان کمی ویتامین D است، همه‌ی نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند باید روزانه ۴۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D خوراکی مصرف کنند. آکادمی پزشکی کودکان در امریکا توصیه می‌کند که نوزادانی که از شیرمادر تغذیه می‌کنند یا آنهایی که کمتر از یک لیتر شیر خشک در روز مصرف می‌کنند از مکمل‌های خوراکی ویتامین D استفاده کنند.
تشخیص
پزشک متخصص در طول معاینه به آرامی روی استخوان‌های فرزندتان فشار می‌آورد تا ناهنجاری‌های احتمالی را تشخیص دهد. پزشک موارد زیر را در فرزندتان بررسی خواهد کرد:
جمجمه:ابتدا جمجمه مورد بررسی قرار می گیرد. استخوان جمجمه در کودکان مبتلا به نرمی‌استخوان معمولاً نرم‌تر است و نسبت به کودکان سالم دیرتر سخت می شود.
سینه و ستون فقرات:بعضی از کودکان مبتلا به نرمی‌استخوان دچار ناهنجاری‌هایی در قفسه‌ی‌سینه می‌شوند که باعث می‌شود قفسه‌ی سینه‌ای پیش‌آمده داشته باشند ویا ستون فقرات آنها انحنای غیرعادی داشته باشد.
پاها: ممکن است که حتی کودکان سالم هم پاهایشان کمی کمانی‌شکل باشد، اما کمانی بودن بیش از حد پاها در نرمی‌استخوان بسیار متداول است.
مچ دست و پا:کودکانی که به نرمی‌استخوان مبتلا هستند، معمولاً مچ‌هایی قطورتر از کودکان طبیعی دارند.
رادیولوژی استخوان‌های مشکل‌دار می‌تواند ناهنجاری‌های استخوانی را آشکار کند. آزمایش ادرار و خون نیز می‌تواند تشخیص نرمی‌استخوان را تایید کرده، در انتخاب شیوه و روند درمان نقش بسزایی ایفا کند
درمان
نرمی‌استخوان و مشکلات ناشی از آن با مصرف مکمل‌های ویتامین D و کلسیم قابل درمان است. اما از آنجا که مصرف بالای ویتامین D می تواند مشکل آفرین باشد، از مصرف خودسرانه دارو خود داری کرده، در مورد مصرف آن با پزشک مشورت کنید..
عمل‌های جراحی و سایر عمل‌ها
در بعضی موارد ممکن است پزشک برای اصلاح طرز قرارگیری استخوانها پاهای کمانی یا ناهنجاری‌های ستون‌فقرات در حین رشد، کفش‌های مخصوص و بریس طبی تجویز کند؛ اما ناهنجاری‌های شدید‌تر اسکلتی، نیاز به جراحی خواهد داشت.
آماده شدن برای ویزیت پزشک
شاید درمرحله اول با مراجعه به پزشک خانوادگی یا پزشک کودکتان، از مشکل او مطلع شوید. پزشک خانواده با توجه به علائم، فرزندتان را به یک متخصص ارجاع خواهد داد. در این مرحله، جهت همکاری دقیق با پزشک باید اطلاعاتی گردآوری کنید.
قبل از مراجعه به مطب پزشک، فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
• علائمی که نشان از نرمی استخوان دارد، حتا علائمی که به دلیل مراجعه‌ی شما به پزشک مرتبط نباشد و زمان شروع این علائم
• اطلاعات فردی مهم ازجمله داروها و مکمل‌هایی که فرزندتان استفاده می‌کند یا سابقه‌ی خانوادگی.
• اطلاعات مربوط به برنامه‌ی غذایی فرزندتان، ازجمله موادغذایی و نوشیدنی‌هایی که به طور معمول استفاده می‌کن.
از پزشک چه انتظاری داشته باشید:
پزشکتان ممکن است بعضی از سوالات زیر را از شما بپرسد:
• فرزندتان چد مدت یک بار خارج از خانه و در فضای باز بازی می‌کند؟
• آیا فرزندتان همیشه از کرم‌های ضدآفتاب استفاده می‌کند؟
• فرزندتان از چه سنی شروع به راه رفتن کرد؟
• آیا فرزندتان زیاد دچار پوسیدگی دندان می‌شود؟
• آیا تا کنون شکستگی استخوان داشته است.
امید است با برنامه غذایی مناسب در دوران بارداری و نوزادی و کودکی و در واقع در تمام مراحل زندگی زمینه های بیماری را از بین ببریم.