پاییز خشک برگ‌ریز و زمستان سرد و ترهم بخش مهمی از چرخه زندگی همه موجودات زنده، از جمله گیاهان است؛ در فصل سرما بعضی گیاهان به خواب زمستانی می‌روند، برخی خزان را تجربه می کنند و بعدها دوباره جوانه می‌زنند و بعضی دیگر همچنان سبزی و نشاط خود را حفظ می‌کنند.کسانی که بوسیله گیاهان به محیط زندگی خود نشاط و زیبایی می بخشند، با شروع فصل سرد، در پی آنند که چگونه از انواعِ گل ها و گیاهانی که در باغچه، تراس یا گوشه آپارتمانمان است، مراقبت و نگهداری کنند تا هرچه بهتر پاییز و زمستان را پشت سر بگذارند و سالم و سرحال به بهار و تابستان گرم برسند. گل ها و گیاهان سبزی که وجودشان، از سردی و بی‌رنگی و کسالتِ فصل سرد کم کند.
البته این نکته بسیار مهم را همیشه به خاطر بسپاریم که هنگام انتخاب گیاهان، فارغ از فصل و دمای هوا، میزان نور مستقیم و غیرمستقیم آپارتمان را اندازه گیری کرده، گیاهان متناسب با شرایط خانه انتخاب کنیم. باید حتما حواسمان به میزان علاقه و نیاز گیاه به نور خورشید باشد. مثلاً انواع گیاهان سایه‌دوست باید دور از پنجره‌های آفتابگیر باشند و انواع روشنایی‌پسند، لازم است پشت پنجره قرار گیرند. اگر خانه یا محل کارتان، آفتابگیر نیست، از گیاهانی مانند «نخل مرداب»، «سانسوریا»، «پاپیتال» و «اسپاتی فیلوم» استفاده کنید، اما اگر حتی در پاییز، نور زیاد و مستقیم در اختیار دارید، «حسنیوسف» زیبا و «کاکتوس»های دوست داشتنی را خریداری کنید، چون گیاهانی هستند که نیاز به نور زیاد دارند. گروهی از گیاهان هم نیمه‌سایه و نیمه‌آفتاب پسندند، مثل «یوکا»، «دیفن باخیا»، «فیکوس»، «آگلونما»، «کاج مطبق» و «لیندا» که بهتر است در فاصله سه متری از پنجره قرار گیرند.
لازم به یادآوری است که معمولا گیاهان آپارتمانی خزان ندارند، فقط ممکن است در زمستان رشد ریشه‌ها متوقف شود و درواقع به خواب زمستانی بروند و دوباره در فصل بهار رشد کنند. اگر دمای محیط خانه یا محل نگهداری آنها 20 درجه باشد، این گیاهان به رشد خود ادامه می‌دهند و در دمای حدود 17 تا 18 درجه نیز بدون رشد، سالم می‌مانند. برای گیاهانی همچون کاج مطبق، دیفن باخیا، لیندا، سیکاس و ... لازم نیست دمای خانه در فصل‌های پاییز و زمستان تغییر کند، فقط باید دفعات آبیاری‌شان کم شود؛ مثلا اگر در تابستان هفته‌ای دوبار بوده، در پاییز و زمستان به هفته‌ای یک بار کاهش پیدا کند.گل هایی مثل حسن یوسف در سرمای شدید خشک می شوند و به همین سبب، داخل منزل و فضای سبز داخل منزل جایگاه مناسبی دارند. در دوره سرما از جذابیت برگ های حسن یوسف کاسته می شود، اما جای نگرانی نیست با رسیدن فصل بهارو انتقال گلدان به مکان مناسب، دوباره جذابیت خود را به دست خواهند آورد.
ساقه های گل هایی مثل برگ بیدی بنفش نخل مرداب گل قلم زن ( در فضای باز ) در زمستان کاملا خشک می شود، اما جای نگرانی نیست، زیرا ریشه های این گیاهان زنده اند و برای اینکه در فصل بهار زیبایی کمال خود را به نمایش بگذارند به این تغییرات نیاز دارند، تنها تا جایی که می توانید از ریشه های این قبیل گیاهان مراقبت کنید و مواظب باشید محل ریشه های این گیاهان، عمل شخم زنی انجام نشود.
گل ناز
گیاهانی مثل گل ناز آفتابی و در زمستان کاملا خشک می شوند و برای داشتن گلدان این گل ها در سال جدید باید بذر این گیاه را جمع آوری کنید. یا اینکه از گلدان خشک شده تا فصل بهار مراقبت کنید. بذرهای به جا مانده در گلدان در فرصت مناسب رشد می کنند، اما فراموش نکنید شما باید به این گلدان ها تا نزدیکی های فصل بهار منظم آب بدهید!
شمعدانی
بسیاری از ما در حیاط و تراس خانه‌هایمان، «گیاه شمعدانی» داریم که اگر دمای اطرافش به صفر درجه برسد و همچنان در فضای آزاد باشد، مساوی با مرگش است. برای جلوگیری از این اتفاق، می‌توانید دور گیاه نایلون ضخیمی بپیچید، ولی بهتر است آن را به فضای سرپوشیده منتقل کنید و نور غیرمستقیم و پشت پنجره‌ای به آن برسانید.
پتوس
پتوس‌ها، در تمام سال، سبز و باطراوتند و بالطبع، گزینه مناسبی برای نگهداری گل و گیاه در فصل سردند. این گیاه، از محبوب ترین گیاهان آپارتمانی است. اگر به دنبال گیاهی می‌گردید که در جای کم نور رشد کند و نیاز زیادی هم به آبیاری نداشته باشد، پتوس انتخاب خوبی است و از طریق قلمه تکثیر می‌شود و می‌توانید فضای اطراف خود را با آنها پُر و زیبا کنید.
برگ بیدی و نخل مرداب
گیاهانی مثل برگ بیدی بنفش و نخل مرداب اگر در فضای باز زمستان باشند، کاملا خشک می‌شوند. منتها نیازی به تلاش برای جلوگیری از این اتفاق نیست زیرا ریشه‌های این گیاهان زنده‌اند و این خواب زمستانی اتفاقا به گیاهان شما کمک می کند تا در فصل بهار، زیبایی و کمال خود را به نمایش بگذارند. از ریشه‌های این قبیل گیاهان مراقبت کنید و مواظب باشید در محل ریشه‌های این گیاهان، عمل شخم‌زنی انجام نشود.
بنجامین
بنجامین، گیاهی است که در فصل سرد، بهتر است با آب ولرم کتری آبیاری و هر روز غبارپاشی (آبیاری با آب جوشیده از فاصله 40 تا 50 سانتی متری با آب‌پاش) شود تا سبز بماند و برگ هایش نریزد.
گیاهان سرمادوست
برخی گیاهان، سرمادوست هستند و در فصول سرد، نه‌تنها خاموش و خشک نمی شوند، بلکه سبزتر و سرحال‌تر هم می‌شوند و حتی این سرما برای رشدشان، لازم و ضروری است. اگر برای سبز نگه داشتنِ خانه‌تان در فصل سرما، به دنبال گونه‌های سازگار با فصل پاییز و زمستان هستید، به ادامه مطلب توجه کنید.
بنفشه
بنفشه که انواع وحشی آن در ایران وجود دارد، گیاه سرما دوستی است که تا هوا سرد نشود، گل نمی‌دهد. نشاء آن در گلخانه‌ها وجود دارد و اگر حیاط و باغچه دارید می‌توانید پاییز و زمستان خود را با این گل‌های بنفش زیبا سر کنید. اگر بارندگی وجود داشت، نیازی به آبیاری نیست و اگر هوا خشک بود باید هفته‌ای دو بار بنفشه را آبیاری کنید.
گل برف
موگه یا گل برف را در زمستان می‌کارند و فقط در همین فصل هم گل می‌دهد. بذر این گیاه آپارتمانی در ایران هم وجود دارد و اتفاقا خیلی‌ها به آن علاقه‌مندند و می‌توانید آن را از گلخانه‌ها تهیه کنید و بکارید.
قرنفل
این گیاه با اسم بامزه‌اش هم حسابی به سرما مقاوم است و حوالی مهرماه می‌توانید نشای آن را تهیه کنید و در باغچه یا گلدانی مناسب بکارید. گیاهی است دو ساله با گل‌های کوچک و مخملی به رنگ‌های صورتی، سفید، قرمز، بنفش و مخلوط سفید و قرمز که به تعداد زیاد در یک گل‌آذینِ چترمانند جمع می‌شوند.
مینا
و اما گل مینا که بسیار سریع رشد می کند و خیلی زود همه باغچه را به خودش اختصاص می‌دهد. گیاهی که در فصل زمستان هم سبزینه برگ‌های خود را حفظ می کند و باغچه و تراس و گلدانِ شما را سرسبز نگه می دارد.
کاکتوس
کاکتوس‌ها بدون شک از جمله گیاهان دوست داشتنی و کوچکی هستند که همیشه جایی روی میز کار یا پشت پنجره خانه دارند. گیاهان کم توقع و مقاومی که نگهداری آسانی دارند و با انواع شکل‌ها و رنگ‌های زیبای خود، فضای اطرافمان را رنگی و زیبا می کنند. حتی گفته می‌شود کاکتوس‌ها انرژی منفی و امواج مضر موبایل، تلویزیون و ماکرو ویو را دفع می‌کنند و نگهداری از آنها در محیط کار و زندگی مفید است. هرچند کاکتوس، گیاهی تابستانی شناخته می شود اما به خاطر مقاومتش در تمام فصول، قابل نگهداری است.
بامبو
بامبوها، گیاهان سبز و زیبایی هستند که عمر مفیدشان حدود هفت سال است. بامبوها انواع مختلفی دارند و در پاییز و زمستان هم سبز هستند، به شرطی که دمای محیط اطراف از 20 درجه پایین تر نرود. اگر نوک برگ‌های بامبوی شما خشک می‌شود، به دلیل کمبود رطوبت در محل نگهداری است و باید هرروز آن را غبارپاشی کنید و خاک روی برگ‌های آن را با پارچه تمیز بگیرید تا گیاه بتواند بهتر نفس بکشد و شاداب بماند. همچنین بامبو در اثر نور زیاد، آب سرد و گرمای زیاد، زرد می‌شود و چروک شدن ساقه اش هم به دلیل بسته شدن محفظه انتهای گیاه است و برای درمان باید یک برش 45 درجه از قسمت سالم بامبو بزنید. نکته جالب اینکه گیاه بامبو اغلب به رنگ‌های شاد بویژه قرمز، واکنش مثبت نشان می‌دهد. یعنی اگر مکان نگهداری این گیاه با رنگ‌های شاد مثل نارنجی و قرمز تزیین شده باشد، برگ‌های این گیاه با سرعت بیشتری رشد می‌کند و امکان زدن جوانه‌های بیشتری وجود دارد.
سبزی خوردن در فصل زمستان
در فصل پاییز می توانید در کنار گل ها و گیاهان تزیینی، سبزی خوردن هم بکارید و سبزی و تربچه‌های حاصل زحمت خودتان را سر سفره بیاورید. به این شکل که یک سبدِ ریز بافت را از خاک پر می کنیم، روی آن بذر هر سبزی دلخواه یا تربچه را می‌ریزیم و دوباره روی آن، کود حیوانی نرم الک و در پاییز و زمستان، روزی یک مرتبه آن را آبیاری می‌کنیم. این سبد را باید در حیاط یا تراس قرار دهید تا از نور خورشید، هرچند کم رمق، بی نصیب نماند و شب‌های سرد روی آن نایلون ضخیم بکشید تا سرما نخورد و دوباره صبح آن را بردارید.
پیشگیری از سرمازدگی گل ها و گیاهانِ حیاط و تراس
باتوجه به سردی هوا در شب‌های پاییز و زمستان، گل‌های راه پله، تراس و حیاط را آرام آرام به داخل منزل منتقل کنید اما دقت کنید آنها را یکباره به مکانی کم نورتر نبرید تا شوکه نشوند. اگر به اندازه کافی وقت دارید و هوا سرد نشده است، یک یا دو هفته قبل از آن که گلدان‌ها را از فضای باز به خانه بیاورید، آنها را به مکان سایه‌داری منتقل کنید. این کار به گیاهان فرصت می‌دهد قبل از آمدن به درون خانه، وجودشان با نور کم تطبیق پیدا کند.
پیش از آن که گلدان‌ها را به داخل خانه بیاورید، آنها را کنترل کنید تا عاری از هر گونه حشره باشند. بهترین روش برای آن که بدانید گلدانی آفت دارد یا نه، این است که آن را کاملاً در تشت آب فرو کنید. اگر حشره ای در خاک گلدان زندگی کند، پس از چند دقیقه روی آب می‌آید. اگر چنین اتفاقی افتاد، می‌توانید گلدان و خاک آن را قبل از آوردن به خانه عوض کنید. علاوه بر این، مقداری صابون مایع را در آب حل و روی گیاه اسپری کنید. این محلول را روی تمام قسمت های گیاه از جمله دو طرف برگ بریزید، چون برگ ها مکان اصلی زندگی آفت های گیاهی هستند. همچنین سعی کنید حداقل به مدت چند روز، آنها را دور از سایر گیاهان خانگی نگه دارید تا احتمال انتقال هرگونه آفت کنترل شود.
• مواظب گلدان های نزدیک بخاری باشید. هوای گرم و نزدیک بودن به بخاری برای بعضی از گل های آپارتمانی می تواند خطرناک باشد.
گیاهانی که از بیرون به داخل خانه می‌آورید، در زمستان به آب کمتری نیاز دارند. قبل از آب دادن به آنها، خاکشان را لمس کنید؛ اگر خاک خشک بود، آبیاری شان کنید. اگر سیستم گرمایشی خانه شما، هوا را خشک یا بسیار گرم می‌کند، هوای اطراف گیاهان را مرطوب نگه دارید، به خصوص درختچه مرکبات و سرخس‌ها را؛ برای این کار می‌توانید از بخور یا اسپری آب استفاده کنید. گیاهانی را که به نور فراوان نیاز دارند به سختی می‌توان در پاییز، شاداب نگه داشت. برای این نوع گیاهان، مکانی را در کنار پنجره‌ای که آفتاب گیر یا جنوبی است، آماده کنید و گیاهانی را که به نور کمتری نیاز دارند پشت پنجره های رو به غرب قرار دهید. اگر در خانه جایی را ندارید که به اندازه کافی نورگیر باشد، می‌توانید در زمستان از چراغ مخصوص گیاهان استفاده کنید. همه گیاهان خانگی را باید از در و پنجره‌های سرد و همین طور رادیاتورها و منابع گرمایشی دور نگه دارید.
چند نکته مهم در نگهداری گیاهان در فصل سرما
* از هرس کردن گیاهان تا اواخر زمستان بپرهیزید.
*از آبیاری زیاد گلدان ها اجتناب کنید؛ این امر سبب پوسیده و از بین رفتن گیاه می شود.
* گل های خود را از جریانات سرد محفوظ بدارید.
*از کاشت، تعویض گلدان و یا خاک گلدان در بیشتر موارد در این فصول دوری کنید.
گرد آورنده: منیژه بیرانوند