احصایی از بنیان گذاران نقاشیخط است؛ او از همان ابتدا در آثارش، رفتاری ابداعی و هماهنگ با شهر زادگاهش داشته است. وی در زادگاهش به تحصیل پرداخت؛ شهری که بزرگانی همچون میرعماد و درویش عبدالمجید طالقانی و عماد الکتاب و ملک محمد در آن، حضور همیشگی دارند و می توان به یقین، این شهر را خواستگاه خوشنویسی دانست.
احصایی برای اولین بار گرافیسم خط را در دانشکده هنرهای زیبا آموزش داد و به طور کلی او را بنیان گذار نقاشیخط در ایران می دانند، چرا که اولین کسی بود که از حروف به عنوان وسیله ای برای بیان استفاده کرد.
رویکرد احصایی، حرکت از خوشنویسی به سوی نقاشی بود. او که خوشنویسی توانا بود، خود را از نقاشان سقاخانه به "سنت" و سپس"خط" و از همه مهمتر "خوشنویسی" نزدیک تر می دانست و دلیل آن را وفاداری به سنت های خوشنویسی و اتصال به شکل واقعی حروف می شمرد.
او از عناصر و آرایه های بصری و مفهومی نقاشی در خوشنویسی هایش بهره می برد؛ کاری که این هنرمند چند سال بعد از نقاشان سقاخانه انجام داده بود. این کار و هنر وی ابتدا با مخالفت و سپس با سیلی از تقلید خوشنویسان روبه رو شده بود.
علیرغم همه مخالفت ها و کارشکنی ها او در کار نقاشیخط وارائه و توسعه آن بیش از دیگران پایمردی کرده است. وی به عنوان یک هنرمند صاحب سبک در عرصه های داخلی وبین المللی، خوش درخشیده است؛ بویژه آنکه آثارش در چندین دوره پیاپی حراج کریستی مورد توجه بسیار قرار گرفته، رکورد دار فروش آثار هنری بوده اند.
وی نمایشگاه های متعددی در داخل وخارج از کشور بر پا کرده، موفق به کسب جوایز جهانی شده است. تدریس در دانشگاه های هنر، عضویت در هیات امنای انجمن های خوشنویسان و طراحان گرافیک ایران و داوری دوسالانه های گوناگون هنری از جمله فعالیت های این هنرمند محسوب می شوند.
گذری بر چگونگی آثار احصایی
می توان با قاطعیت گفت که ترکیب‌های درهم پیچیده محمد احصایی، نوعی گسترش زیبایی‌شناسی سیاه مشق برای تبدیل آن به یک نقاشی مدرنیستی است. همانند سیاه‌مشق‌ها، در این آثار نیز عبارت‌های کلامی به شکل موهومی ظاهر شده و به طور تعمدی ناخوانا هستند. به همین سبب، آثار مزبور، نوعاً بدون عنوان معرفی شده و مآلاً تلاشی برای خواندن نوشتار هم توسط بیننده آنها صورت نمی‌گیرد.
در یک تعریف کلی، آثار احصایی، ترکیب شکل‌گرایانه و گرافیکی از کلمات و حروفی است که به زیبایی در هم تنیده و بافتی آکنده از گره‌هایی بی‌شمار را پدید می‌آورند. او این کار را بسیار استادانه و در شاخص‌ترین آثارش با ترکیب‌هایی کمینه‌گرا مرکب از نوشتارهایی به رنگ‌های اصلی، غالباً روی زمینه سیاه، انجام داده و به اعتبار آن، شهرتی جهانی کسب کرده است. هنرمند، بدین روش، نوعی نقاشی انتزاعی خلق می‌کند که اشاره مشهودی به یک جلوه بصری در متونی کهن دارد که همیشه حاوی حکمت متعالی و معرفت حق بوده‌اند. سنت سیاه مشق، یک مصداق الهام بخش از چنین جلوه‌ای مرتبط با این متون است که به خاطر ناخوانا شدن متن در اثر کنش خودجوش و حسی نویسنده، به یک تجربه صوفیانه و عارفانه ایرانی نسبت داده می‌شود. این سنت، یک سلوک شاعرانه است که با نگارش دست نوشته‌هایی شهودی، بدون معنایی روشن، به صورت کنش خط‌خطی کردن تجلی می‌یابد.
احصایی برخلاف سایر هنرمندان نقاشیخط که آثارشان بیشتر بر حروف استوار است، دست به خلق آثاری زده که محوریت آنها کلمه است و بخصوص که در آثار اخیر که رنگ و بوی گرافیک در آنها بیشتر است، مفهوم انتقال پیام از کلمه، برخلاف مجموعه گره به چشم می خورد.
فعالیت های هنری احصایی:
- تحریرقر آن کریم به قلم ریحان .
- تحریر دیوان حافظ به قلم نستعلیق.
- طراحی لوگوی‌های بنیاد نهج‌البلاغه، فرهنگسرای نیاوران، فرهنگستان هنر و سازمان کتاب‌های درسی و همچنین لوگوی بسیاری از روزنامه‌های اخیر.
- از سال 1343، تجربه های کاربرد گرافیکی خط و تجربه های ابداع «نقاشی خط»
- از سال 1344 تا 1353، گرافیست، خطاط، سولف و کارشناس هنر و ادیتور کتاب های نثر در سازمان کتاب های درسی ایران.
- از سال 1354 تا 1357، به سفارش دانشگاه تهران برای چهارصد و پنجاه متر مربع، تولید سفال نقش برجسته « نقاشی خط» برای دانشکده الهیات و معارف اسلامی – تهران
- از سال 1359 تا 1361، نگارش پنج قطعه کتیبه به خط محقق برای مسجد الغدیر در تهران
- نگارش و سفالگری نقش برجسته کتیبه ایران، ورودی موزه ملی ایران
- سفارش اجرای 230 متر مربع کار سفال نقش برجسته برای سفارتخانه ایران در کشورهای امارات متحده عربی در ابوظبی
- از سال 1345 تا 1377، شرکت در مجامع فرهنگی – هنری نمایشگاه های فردی و جمعی در ایران و در خارج از کشور
- سال 1351 کسب عنوان اولین نقاشی برگزیده سال و چند نوبت به عنوان برگزیده در ایران و یک بار در فرانسه
- طراحی و اجرای 230 متر مربع سفال لعابدار نقش برجسته برای سفارتخانه ایران در ابوظبی امارات متحده عربی
- اجرای نقش برجسته تالار اجتماعات دانشکده الهیات دانشگاه تهران است
- اشتهار به عنوان مولف و کارشناس هنری ماهر.
گرد آورنده: محبوبه کردی-دکترای ادبیات