فرسودگی شغلی چیست؟
آیا احساس می کنید که از کار خود خسته شده و از انجام آن لذت نمی بریدو برایتان یکنواخت شده وانگیزه قبلی را ندارید با ما در این مطلب همراه باشید تا بدانید آیا دچار فرسودگی شغلی هستید یا خیر؟
هر وقت فعالیت در حد توانائی افراد باشد و کار در شرایط مناسب انجام شودخستگی بوجود آمده طبیعی است و معمولاً با خواب و استراحت بر طرف میشود در واقع خستگی عادی فیزیولوژیک قابل جبران است اما همین خستگی ساده ممکن است در اثرکارهای یک نواخت و طولانی و انجام کار در شرایط نا مساعد به تدریج به صورت مزمن در آید و پس از مدتی عوارض و ناراحتی هائی مانند،کوفتگی،خواب،تب،اختلالات جسمی و روحی در فرد ایجاد کند که اگر در این مرحله درمان نشود به صورت خستگی های مزمن،خستگی عمومی و خستگی عصبی و در نهایت خستگی مفرط در می آید وتمام اعمال جسمی و ذهنی فرد را مختل می کند .
به طور کلی فرسودگی شغلی ناشی از استرس های مربوط به شغل می باشد. در برخی شرایط کاری فرد به دلیل استرس و فشار موجود در کار دچار کارزدگی و رخوت می شود و توان کاهش استرس شغلی را از دست می دهد. در این حالت فرد دچار نوعی بی تفاوتی شده و هیچ چیز او را به هیجان نمی آورد و یا رفتارهای پرخاشگرانه نسبت به محیط شغلی از خود نشان می دهد.
به طور کلی، میتوانیم فرسودگی شغلی را نوعی اختلال بدانیم که به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت شخص در معرض فشار روانی، در وی ایجاد میشود و نشانههای مرضی آن نیز فرسودگی هیجانی، جسمی و ذهنی است. ضمناً عزتنفس فرد مبتلا به این عارضه کم میشود و احساس ناسودمندی میکند.
افراد در معرض خطر
کسانی که فاقد تعادل بین کاروزندگی شخصی خود هستند و کسانی که کارشان یکنواخت است و کسانی که نسبت به کارشان راضی نبوده و آشکارا با مردم خصومت می ورزند،کسانی که درگیرتصمیم گیری در باره ی زندگی و مرگ افراد هستند (مثل پزشکان )، مدیران، گروه رهبران، کسانی که تحت شرایط دشوار و سخت کار می کنند،کسانی که کارشان به توجه دقیق نیاز دارد،کسانی که کارشان تکراری است و کسانی که سر و کارشان با مردم است بیشتر از همه در معرض فرسودگی شغلی قرار دارند .بویژه اگر احساس کنند تلاشهایشان به اهداف مطلوبی منجرنمی شود.
نشانه های ابتلا به فرسودگی شغلی که باید جدی بگیرید:
اگر این ۱۰ نشانه را در خود دیدید، بدانید که ممکن است به فرسایش شغلی دچار شده باشید:
۱- خستگی
نشانه واضح فرسایش شغلی این است که همیشه احساس خستگی میکنید. این خستگی ممکن است عاطفی، ذهنی یا جسمانی باشد. احساس میکنید که اصلا انرژی ندارید.
۲- بیانگیزگی
چنانچه دیگر نسبت به هیچچیز اشتیاق ندارید، به احتمال زیاد دچار فرسایش شدهاید. از جمله نشانههایش این است که صبحهایتان را سختتر آغاز میکنید و با بدبختی خودتان را تا سر کار میکشانید.
۳- بدبینی و احساسات منفی
ممکن است احساس کنید کاری که میکنید دیگر اهمیت چندانی ندارد. شاید متوجه شوید که به نسبت قبل منفیبافتر شدهاید. درست است که احساسهای منفی هراز گاهی برای هر کسی پیش میآید. آنچه اهمیت دارد این است که خودتان احساس کنید این وضعیت در شما غیرعادی است. این زنگ خطری است که چیزی نمانده به فرسودگی شغلی دچار شوید.
۴- مشکلات شناختی
فرسایش و فشار روانی مزمن ممکن است با قابلیت تمرکز شما تداخل پیدا کند. در شرایط پر استرس، توجه ما تنها بر عناصر منفی معطوف میشود که در نظرمان تهدید به حساب میآیند. وقتی استرس، تداوم مییابد، این تمرکز محدود مانع از آن میشود که به موارد دیگر توجه کنیم.
۵- افت عملکرد شغلی
کافی است عملکرد شغلی کنونی خود را با سالهای گذشته مقایسه کنید. فرسایش شغلی روندی است که در مدتی طولانی رخ میدهد و در نظر گرفتن بازهای طولانی مدت به شما نشان میدهد که آیا دچار افتی موقتی شدهاید یا فرسودگی.
۶- مشکلات بین فردی در خانه یا محل کار
این علامت ممکن است به یکی از این دو شکل بروز یابد:
الف) با دیگران دچار اصطکاک بیشتری میشوید
ب) در خودتان فرو میروید و با همکاران و اعضای خانوادهتان کمتر صحبت میکنید.
۷- اهمیت ندادن به سلامتیتان
برخی از افراد وقتی دچار فرسودگی شغلی میشوند، به راههای ناسالمی برای مقابله با این مشکل روی میآورند، مانند سیگار کشیدن، خوردن غذاهای ناسالم یا خواب ناکافی. برخی به قرصهای خواب روی میآورند، یا به امید بازیابی انرژی از دسترفتهشان مصرف قهوه خود را بالا میبرند.
۸- فکر و ذکرتان کار است
زمانهایی که سر کار نیستید، باز ممکن است در حال مصرف انرژی ذهنی خود برای کارتان باشید. در این صورت، فرصتی برای بازیابی از استرسهایتان نخواهید داشت، چرا که بازیابی مستلزم زمانی است که در طول آن هم از کار فاصله بگیرید و هم از فکر کار.
۹- کاهش رضایت کلی
این بهمعنای احساس شادی و رضایت کمتر در رابطه با شغلتان و زندگی شخصیتان است. در صورت ابتلا به فرسودگی شغلی، ممکن است از هیچ چیزی در زندگی شخصی یا اجتماعی خود احساس رضایت نداشته باشید.
۱۰- مشکلات سلامتی
در طولانی مدت، فشار مزمن به مشکلات جدی سلامتی همچون سوءهاضمه، بیماری قلبی، افسردگی و چاقی منجر میشود.
علل فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی هم منشأ بیرونی دارد وهم منشأ درونی. منابع بیرونی شامل:فعالیتهای اداری،احساس ناتوانی همراه با بار سنگین کارها،مراجعین مشکل دار،بیماران صعب العلاج و وظایف و کارهای تکراری است .منابع درونی فرسودگی شغلی شامل:انتظارات غیرواقعی ودلزدگی است.
ازبین متغیرهایی که با فرسودگی شغلی دخیل هستند می توان به وضعیت تاهل افراد اشاره کرد. تحقیقات حکایت از این دارند که موارد کمتری ازفرسودگی شغلی در بین اشخاص متأهل نسبت به افراد مجرد گزارش شده است.دلیل احتمالی این امر نیز شاید به وجود روابط عاطفی گرم،حمایت های اجتماعی و مواردی از این قبیل باشد.
طبق تحقیقات صاحبنظران علوم رفتاری،یکی ازمهمترین عوامل فرسودگی شغلی در سازمان،سبک رهبری خاصی است که توسط سرپرستان سازمان اتخاذ می شود.دراین زمینه درمجموع تحقیقات حکایت ازاین دارند،کارکنانی که با سرپرستان دارای ملاحظه کاری کم،کار می کنند،برای مثال،پائین بودن رفاه و آسایش کار کنان و پائین بو دن روابط دوستانه و گرم بین سرپرستان و پرسنل نسبت به افرادی که رابطه ی صمیمانه تری را با سرپرستان خود دارند بیشتر در معرض ابتلا به فرسودگی شغلی قرار دارند.
راه های بهبود و مقابله با فرسودگی شغلی
برای مقابله با فرسودگی شغلی باید در محیط کار خود تعادل ایجاد کنید. برای رسیدن به این منظور می توانید از راهکارهایی استفاده کنید. اما اگر باز هم احساس خستگی و نارضایتی از شغل خود دارید، با یک مشاوره روانشناسی در زمینه کسب و کار و انتخاب شغل مناسب صحبت کنید.
_ کاهش استرس های مربوط به شغل
- تغییر شغل و محیط شغلی
_ به کارگیری تکنیک های مدیریت زمان
- یادگیری روش های موثر برای انجام بهتر کار
- استفاده از روش های مراقبه یا مدیتیشن برای کاهش استرس
_ تغییر نگرش نسبت به شغل
- پرهیز از کارهایی که توان انجام آن ها را در خود نمی بینید
- شناخت توانایی ها و رها کردن هدف های غیرممکن
- ایجاد روابط دوستانه با همکاران
-در محل کار خود از رنگهای شاد استفاده کنید و گل و گیاه در کنار میزتان بگذارید
-در کنار کار به ورزش بپردازید و مواد غذایی سالم بخورید تا سلامت جسمی و روحی شما حفظ شود
- با دوستان خود به گردش و مسافرت بروید
-از مرخصیهای خود استفاده کنید
-به دنبال یادگیری مطالب جدید باشید تا در کارتان پیشرفت کنید.
- آزمایشهای پزشکی دورهای را به طور مرتب انجام دهید
- اگر با همکارانتان اختلاف دارید با آرامش درباره آن با آنها صحبت کنید
-اگر دچار فرسودگی و استرس شدهاید تحت نظر مشاور قرار بگیرید
با انجام این راهکارها میتوانید از کاری که انجام میدهید لذت ببرید و در آن پیشرفت کنید، در صورتی که با رعایت تمامی این راهکارها نتوانستید فرسودگی شغلی را در خود مهار کنید میتوانید شغل خود را تغییر دهید تا از کار جدید لذت ببرید.
روشهای درمانی:
1- روان درمانی:
روان درمانی سهم عمده ای را در اصلاح نشانگان فرسودگی شغلی دارد، تغییرنگرش های منفی مبتلایان و دمیدن روح عزت نفس وخود ارزشمندی ازنیاز های مبتلایان می باشد .
برای حل مشکلات باید مهارت های زندگی و کاری را به آنها آموخت و در جهت بالا بردن سطح توانمندی ها تلاش کرد .باید به آن ها اطمینان داده شود که وضعی غیرعادی ندارند و کفایت و لیاقت آنان یاد آوری شود.حمایت های روحی و عاطفی از این دسته افراد در بهبود آنها نقش مهمی دارد.
2-درمان های شیمیائی:
داروها و مواد شیمیائی مثل ، ویتامین ها، آدرنالین، هورمو ن ها و اسیدهای آمینه می توانند به رفع خستگی کمک کند.استفاده از این مواد باید تحت نظر پزشک معالج باشد.
3-درمان های فیزیکی:
ساده ترین درمان های فیزیکی ماساژ است .برای درمان گرفتگی و کوفتگی عضلات که در اثر انجام کار های بدنی سخت ایجاد می شود ما ساژ بسیار موثر است.ماساژ می تواند با تسریع جریان خون در عضلات به دفع مواد سمی کمک بکند،و با عمل انعکاسی خود خستگی عصبی راکاهش دهد(همان).
4- در مان های عصبی:
در مواردی که علت خستگی عصبی باشد دارو درمانی مفید خواهد بود .دردارودرمانی استفاده از دارو های آرام بخش توصیه می شود.
در بحث درمان اشاره به این نکته ضروری است که هرگونه اقدام وفعالیتی به منظور از بین بردن علائم و نشانه های فرسودگی شغلی افراد قدمی به سوی افزایش بهره وری و فرهنگ کاری مثبت است .