پوکی استخوان یا استئوپروز بیماری فراوانی است که در اثر تخریب بافت استخوان و کاهش توده استخوانی بوجود می‌آیدو به عنوان یکی از شایعترین علل شکستگی استخوان در سنین بالا مطرح می‌باشدکه اشخاص زیادی (بخصوص خانم‌ها) از آن رنج می‌برند. دراین بیماری حفره‌های کوچک یا نقاطی سست و ضعیف در استخوان ایجاد و منجر به شکستگی استخوان، درد و کیفوز پشت (خمیدگی غیرعادی بخش فوقانی ستون فقرات) می‌شود. این عارضه معمولا تحت تاثیر عواملی چون کمبود کلسیم، ورزش، مواد غذایی و دریافت ناکافی نور خورشید در نیمی از خانم‌ها و یک چهارم مردان بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد.
علائم و نشانه‌های پوکی استخوان
در مراحل اولیه پوکی استخوان، هیچ‌گونه علائمی وجود ندارد. بسیاری از اوقات، افراد قبل از آنکه از ابتلای خود به این بیماری آگاه شوند، دچار شکستگی استخوان می‌شوند.
شکستگی استخوان‌های ستون فقرات می‌تواند تقریبا" در هر نقطه در ستون فقرات، موجب درد شود. به این شکستگی‌ها شکستگی‌های فشاری گفته می‌شود واغلب بدون هرگونه صدمه و آسیبی رخ می‌دهد. درد به طور ناگهانی و یا به آرامی در طول زمان بروز می‌کند.
به مرور زمان، امکان کاهش ارتفاع ستون فقرات (به اندازه 15 سانتی متر) وجود دارد. ستون فقرات فرد ممکن است دچار حالت خمیده و یا یک بیماری موسوم به "قوز بیوه زن" گردد.
مواد غذایی مفید جهت تقویت استخوان
زمانی که صحبت از غذاهای مفید برای استخوان ها به میان می آید اول از همه به یاد شیر و فرآورده های لبنی می افتیم ولی تنها لبنیات برای استخوان ها مفید نیستند بلکه سبزیجات با برگ تیره و ماهی های آزاد هم در تقویت استخوان ها تاثیر به سزایی دارند. به طور کلی بهترین مواد غذایی برای استخوان ها شامل:
کشک
کنجد
بادام
پنیر با گردو
انواع کلم
نور آفتاب
سبزیجات به خصوص اسفناج
میوه جات با پوست
ماهی ها
ژنتیک و پوکی استخوان:
افراد باید استعداد ژنتیکی خود برای ابتلا به پوکی استخوان را بدانند. ژنتیک نقش مهمی در این میان بازی می کند. تخمین زده شده است که حدود ۷۵ درصد توده استخوانی اوج در افراد تحت تاثیر ژنتیک قرار دارد. ژن هایی برای کد کردن ویتامین D و گیرنده های استروژن وجود دارد که بر روی توده استخوانی تاثیر می گذارند.
اگر فردی از لحاظ ژنتیکی مستعد پوکی استخوان باشد، ورزش، رژیم غذایی مناسب و تست منظم توده استخوانی از اهمیت بالاتری برخوردار خواهد بود.
ورزش و پوکی استخوان:
ورزش های وزنی و انقباض عضلات می تواند چگالی استخوان ها در ستون فقرات را افزایش دهد.توصیه می شود افراد حدود ۲۰ الی ۳۰ دقیقه از ورزش های هوازی را سه الی چهار بار در هفته انجام دهند تا توده استخوانی شان افزایش پیدا کند.
در یکی از مطالعات انجام شده، آهسته دویدن، پیاده روی کردن و بالا رفتن از پله ها سه بار درهفته به همراه ۱۵۰۰ میلی گرم کلسیم در روز، چگالی استخوانی را افزایش داده بود. اثر ورزش در استخر بر روی افزایش چگالی استخوانی تعیین نشده است.
افرادی که به پوکی استخوان مبتلا هستند یا توده استخوانی پایینی دارند باید در مورد ورزش کردن محتاط باشند. فعالیت هایی که نیازمند پیچ و تاب دادن به ستون فقرات یا خم شدن به سمت جلو از طریق کمر است، می تواند برای این افراد خطرناک باشد. افرادی که در حال حاضر پوکی استخوان دارند باید در مورد برنامه های ورزشی خود با پزشک مشورت نمایند.
نقش شیرینی ها برای تغذیه مناسب در پوکی استخوان
شیرینی
ها را به مقدار متعادل مصرف کنید. خیلی از آنها در خود چربی دارند. چنانچه
بعد از غذا از، دسر استفاده می کنید، تکه ای کوچک بخورید.
از دسرهایی استفاده کنید که منبع خوب کلسیم اند مثل شیر یا ماست.
حبوبات: سعی کنید درهفته ۲-۱ وعده عدس، نخود و لوبیا قرمز بخورید. یک وعده حبوبات به اندازه ی ۱۲۰-۱۰۰ گرم است.
ترکیبات غلات و سیب زمینی: روزانه حداقل سه وعده از ترکیباتی بخورید که قند طبیعی زیادی دارند.
نان، سیب زمینی، برنج، غلات و ماکارونی غذاهایی هستند که قند طبیعی زیادی دارند.
این که روزانه چه مقدار از آنها استفاده کنید، بسته به فعالیت بدنی روزانه ی شما دارد.
تشخیص بیماری پوکی استخوان
مراحل مهم برای تشخیص پوکی استخوان شامل ارزیابی ریسک شکست استخوان و انجام آزمایش تراکم استخوان است.
آزمایش تراکم استخوان (BMD)
آزمایش‌های مؤثر و نسبتاً سریع زیادی وجود دارند که تراکم استخوان (BMD) را اندازه‌گیری می‌کنند. اگر نتایج نشان دهد که تراکم استخوان خیلی کم است، تشخیص ابتلا به پوکی استخوان خواهد بود.
اشعه ایکس
اسکن قسمت‌های مختلف بدن مانند لگن و ستون مهره‌ها با استفاده از نوع خاصی از دستگاه اشعه ایکس می‌تواند افزایش خطر شکستگی را تائید کند.
سی‌تی‌اسکن
سی‌تی‌اسکن نیز برای بررسی وضعیت استخوان‌ها بکار می‌رود و وضعیت تراکم استخوان را نشان می‌دهد.
اولتراسوند پاشنه
اولتراسوند پاشنه نیز ممکن است برای تست تراکم استخوان و برآورد خطر شکستگی برای زنان بالای ۶۵ سال استفاده شود.
توصیه ها و مراقبتهای تغذیه ای در پوکی استخوان:
۱- وزن مطلوب بدن از طریق دریافت میزان کالری کافی تامین شود.
۲-کلسیم به میزان کافی (حداقل ۱۰۰۰ میلی گرم روزانه) دریافت شود.
۳-ویتامین Dحدود ۶۰۰ واحد بین المللی در روزدریافت شود.
۴- استفاده از نور مستقیم خورشید به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در روز توصیه می شود.
۵- در صورت دریافت رژیم پر فیبر، کلسیم نیز بیش از نیاز توصیه شده مصرف شود.
۶- در دوران حاملگی و شیردهی دریافت کلسیم افزایش یابد.
۷- به جای روغن های جامد از انواع روغنهای غیر اشباع مثل آفتابگردان، ذرت، زیتون مصرف شود.
۸- نوشابه های طبیعی مانند آبمیوه، دوغ و انواع شربتها بجای نوشابه های کافئین دار مانند انواع کولاها، قهوه جایگزین شود.
۹- مصرف انواع ماهیها بویژه ساردین و کلیکا بعنوان منابع غنی از پروتئین، کلسیم، روی، فلوئور، ویتامینD توصیه می شود.
۱۰- مصرف نوشابه های گازدار جذب کلسیم را مختل می کند دوغ کم نمک بهترین نوشابه جایگزین است که حاوی کلسیم نیز می باشد.
امیدی تازه برای درمان پوکی استخوان
امیدی تازه برای درمان پوکی استخوان محققان دانشگاه فلوریدای آمریکا، پروتئینی کشف کرده اند که وجود آن سبب کاهش سلول های استخوان ساز می شود.
این پروتئین که در بدن وجود دارد، با عنوان PPARG شناخته می شود. محققان اثر این پروتئین را بر سلول های بنیادی مغز استخوان (سلول های بنیادی مزانشیمی) در آزمایشگاه بررسی کردند. کاهش جزیی این پروتئین در موش های اصلاح ژنتیکی شده، سبب افزایش سلول های استخوان ساز شده است.
در ادامه این نتیجه، محققان دارویی تولید کرده اند که منجر به سرکوب این پروتئین و افزایش استخوان سازی می شود. این دارو SR2595 نام دارد.استفاده از این ترکیب دارویی در انسان، نیازمند تحقیق و مطالعه بیشتری است.
البته بسیاری از دانشمندان نیز روی سلول های بنیادی مطالعه وتحقیق می کنند وعقیده دارند درآینده می توانند از این سلول ها برای درمان پوکی استخوان استفاده کنند.