این پژوهشگر برجسته در ۲۳ دی ۱۲۷۰خورشیدی در یک خانواده مذهبی و سیاسی در اصفهان دیده به جهان گشود. پدربزرگ وی با نام صدر المحققین از سخنرانان و آزادی خواهان معروف دوره قاجار بود که به مبارزه با ظلم و استبداد برخاست و سرانجام به دلیل سخنرانی ها آتشین خود درباره آزادی، عدالت و حمایت از آزادی‌خواهان جان خود را از دست داد.
محمد علی جمال زاده در ۱۹۱۰میلادی برای ادامه تحصیل در رشته حقوق عازم اروپا شد و توانست در شهر دیژون فرانسه دیپلم بگیرد. البته وی پیش از رفتن به پاریس به پیشنهاد ممتازالسلطنه سفیر ایران در ابتدا برای ادامه تحصیل به لوزان سوییس سفر می کند. سپس برای عضویت در کمیته ملیون که همزمان با جنگ جهانی اول برای مبارزه با روسیه و انگلیس تشکیل شده بود، راهی برلن شد. این کمیته به وسیله عده‌ای از مخالفان استبداد قاجاری به رهبری سید حسن تقی‌زاده در برلن آلمان شکل گرفته بود. پس از اقامت کوتاهی در برلن برای ماموریت از طرف کمیته ملیون به بغداد و کرمانشاه رفت و مدت یک سال و نیم در آنجا ماند.
وی در مدت اقامت خود در کرمانشاه روزنامه رستاخیز را انتشار داد و در بازگشت به برلن به همکاری با مجله کاوه دعوت شد و در این مجله درباره سیاست، اقتصاد، ایران‌شناسی و فرهنگ و ادب مقالات متعدی نوشت. علاوه بر مجله کاوه، جمال زاده برای مجله فرنگستان و نشریه فنی و ادبی علم و هنر مقالات تاثیرگذاری نوشت. پس از تعطیلی مجله کاوه، سرپرستی محصلین ایرانی در سفارت ایران را به عهده گرفت. او به مدت هشت سال این مسئولیت را به عهده داشت، تا اینکه در سال ۱۳۱۰ به دفتر بین المللی کار وابسته به جامعه ملل پیوست.
پس از بازنشستگی در سال ۱۳۳۵ از برلن به ژنو رفت و تا پایان عمر در آنجا اقامت داشت. جمالزاده بیشتر عمر خود را در خارج از ایران سپری کرد. اما می‌توان گفت که تمام تحقیقاتش در باره ایران و زبان فارسی و گسترده کردن دانش ایرانیان بود. علیرغم اینکه در رشته حقوق تحصیل کرد ولی در باره حقوق مطلبی ننوشت.
سبک نگارش جمالزاده
محمدعلی جمالزاده را همراه با صادق هدایت و بزرگ علوی سه بنیانگذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی می‌دانند. داستان کوتاه «فارسی شکر است» را که در کتاب یکی بود یکی نبود او چاپ شده‌است، عموماً به عنوان نخستین داستان کوتاه فارسی به شیوه غربی می‌شمارند. این داستان پس از هزار سال از نثرنویسی فارسی نقطه عطفی برای آن به شمار می‌رفت. به علاوه، مقدمه جمالزاده بر کتاب یکی بود یکی نبود سند ادبی مهم و در واقع بیانیه نثر معاصر فارسی است. در این مقدمه جمالزاده مواکداً بیان می‌کند که کاربرد ادبیات مدرن نخست بازتاب فرهنگ عامه و سپس انعکاس مسائل و واقعیت‌های اجتماعی است.
درگذشت سید محمدعلی جمالزاده
جمالزاده روز هفدهم آبان ۱۳۷۶ در ژنو درگذشت. بنا بر نوشته ثبت شده در کنسولگری ایران، پس از درگذشت او ۲۶ هزار برگ از نامه‌ها، دستنوشته‌ها و عکس‌های او در خانه‌اش به سازمان اسناد ملی تحویل داده شده‌است.