تعریف سالمند
سالمند به فردی اطلاق میشود که سن وی از 66سال گذشته باشد، این فرد یا در آغاز دوره بازنشستگی است یا سالهای پایانی اشتغال را سپری میکند .آمار موجود در باره جمعیت سالمند کشور تا حدودی مغشوش است اما میتوان گفت در سالهای اخیر با افزایش سطح کیفی زندگی، افزایش بهداشت و دسترسی به درمان بر شمار سالمندان افزوده شده.افزایش این گروه سنی در کشورمان علاوه بر اینکه نوید دهنده بهبود شرایط زندگی است، توجه مسئولان مربوط به سلامت و امنیت سالمندان را الزامی میکند .سالمندی گرچه کمال تجربه و عقل و دانش است، ولی متأسفانه با ضعف قوای جسمانی و کاهش تواناییهای بدنی توام است، بدین لحاظ سالمندان عمدتاً پس از یک زندگی سخت و مشقت بار انبانی از بیماریهایی را نیز به همراه دارند .علاوه بر این بالا رفتن سن احتمال ابتلا به بیماریهای مزمن را افزایش میدهد و سالمندان آسیب پذیری بیشتری در برابر بیماریهایی مانند بیماری قلبی عروقی، دیابت و آلزایمر دارند.
نیازهای سالمندان را در ایران و تمام جهان را میتوان به 3گروه اصلی تقسیم کرد .گروه اول نیازهای بهداشتی -درمانی هستند که شامل مراقبتهای پزشکی و بهداشتی از سالمندان است .گروه دوم نیازهای اجتماعی -اقتصادی مانند بیمه و حقوق بازنشستگی است که عدم توجه به آنها آرامش روحی، روانی و اجتماعی سالمند را مختل خواهد کرد و گروه سوم نیازهای روانی است .
از شایع‌ترین عوامل خطر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تغییر قابل‌توجه در اشتها، سطح انرژی و خلق و خو
احساسات منفی و دشوار بودن جذب احساسات مثبت
بی خوابی و یا خواب زیاد
ناامید بودن، غم یا افکار خودکشی
تمایل به مصرف مواد مخدر یا الکل
احساس بی‌قراری یا مشکل در تمرکز
افزایش احساس ترس یا نگرانی
از دست دادن حافظه کوتاه مدت
عصبانیت، خلق تحریک پذیر و پرخاشگری
تمایلات به وسواس فکری عملی
رفتارهای غیر معمول نسبت به دیگران
رفتار یا افکاری که به خانواده، فرصت‌های اجتماعی و کار تاثیرگذار است.
مسائل مداوم در هضم غذا، درد یا سردرد که با سایر بیماری‌ها مرتبط نیست.
مشکل در نظافت و مراقبت از منزل
توصیه هایی برای حفظ سلامت روانی در سالمندی
–کاهش استرس (دلهره ونگرانی)استرس تاثیرات مختلفی بر کارکردهای جسمی ،افزایش فشار خون کارکرد سیستم عصبی ، تفکر ،خلق ، تمرکز و حافظه دارد .مواد شیمیایی که بدن در هنگام استرس تولید می کند باعث اثرات منفی در مغز می شود در نتیجه تمرکز ،یادگیری و عملکرد حافظه را در سنین بالا دچار اشکال می کند ..برای مقابله با استرس ابتدا بایستی منابع ایجاد کننده آن را پیدا کرد .برای مثال ماندن در ترافیک در ساعات شلوغ خیابانها می تواند باعث استرس شود .پس با تنظیم زمان رفت و آمدها و یا تغییر مسیر می توان با آن مقابله کرد .اگر نگهداری اجباری نوه ها باعث خستگی و استرس است می توان با طرح موضوع در جستجوی راه حل برآمد .کارهایی مثل قدم زدن ،بازیهای ورزشی و سرگرمی های مناسب و به کار بردن روشهای آرام سازی (مدیتیشن و یوگا )رفتن چند روزه به تعطیلات می تواند به کاهش استرس کمک کند
–محافظت از مغز و جلوگیری از صدمات آن:زمین خوردن شایع ترین صدمات مغزی در سالمندی است .این صدمات می تواند به افت توانایی های مغزی منجر شود پس باید از مغز،این ارگان با ارزش به نحو مناسبی محافظت کرد .برای جلوگیری از زمین خوردن موانع مسیر راه رفتن سالمندان و جاهایی که احتمال لیز خوردن وجود دارد بایستی اصلاح شود و همیشه در خانه نور کافی وجود داشته باشد .اگر شخص هنگام ایستادن یا راه رفتن احساس عدم تعادل دارد با پزشک معالج صحبت کنید
–روابط اجتماعی را حفظ کنید.حمایتی که از روابط اجتماعی با دوستان ،خانواده ،بستگان و همکاران ایجاد می شود به حفظ سلامت روانی کمک می کند .مطالعات نشان داده است در کسانی که با اعضای خانواده ،خویشاوندان و همچنین گروههای اجتماعی ارتباط خوبی دارند علائم آلزایمر دیرتر از کسانی که گوشه گیر و کم ارتباط هستند تظاهر می کند بنابراین توصیه می شود که سالمندان این ارتباطات را حفظ کنند .فعالیت های داوطلبانه اجتماعی و شرکت در گروههای مختلف برای این موضوع کمک کننده است- شرکت در فعالیت های اجتماعی وگروهی میتواند در پیشگیری از افسردگی واحساس تنهایی کمک کننده باشددر کنسرت ها و سخنرانی ها ، سینما و مهمانی ها -سفرهای گروهی با بستگان ودوستان حتماً شرکت کنند.
. -ارتباط معنوی:اگر مسائل معنوی و روحانی به شما احساس خوبی می دهد سعی کنید ارتباط خود را با این موضوع حفظ کنید .هر گونه عقاید مذهبی یا معنوی که دارید سعی کنید تقویت کنید .این ها ممکن است که به تخفیف افسردگی در سالمندی کمک کنند و یا حتی عامل دفاعی در برابر آلزایمر باشند .
اعتقاد به زندگی پس از مرگ بخصوص اعتقاد به اینکه دنیای دیگر می تواند بهتر از زندگی کنونی باشد در فرد احساس آرامش ایجاد می کند .این مطلب که در آینده و در جهان دیگر باز هم افراد خواهند توانست عزیزان خود را ببینند اضطراب را در فرد سالمند کاهش می دهد.ا
- کار درمانی :فراگیری یک حرفه جدید یا اشتغال روزانه می تواند سازگاری فرد را افزایش دهد.از طرفی فرد سالمند با جایگزین کردن فعالیت های جدید متناسب با سن به جای فعالیت های گذشته می تواند خلاء بازنشستگی را پر کند، شتغال به کارهایی مثل کشاورزی در باغچه و باغ، نویسندگی، پرداختن به صنایع دستی و کارهای هنری حتی کمک به نگهداری از نوه ها می تواند احساس مفید بودن را در فرد زنده نماید.
-رژیم غذایی : استفاده از غذا هایی که پروتئین بالا کربوهیدرات پایین و چربی کمتری دارد همچنین خوردن غذا در حجم کمتر و وعده های بیشتر جهت تنظیم قند خون در یک حد مناسب استفاده بیشتر از موادی مثل ماهی در تمام افراد بخصوص سالمندان توصیه می شود".
-مشکلات جسمانی سالمندان حتماً باید پیگیری شود یعنی برای مشکلات شنوایی حتما از سمعک وبینایی از عینک استفاده شود
-افزایش دانش و آگاهی اطرافیان سالمندان در مورد ویژگی های این دوران باعث کاهش بروز اختلافات آنها ودر نتیجه درک شدن بیشتر سالمندان ودر نهایت افزایش سلامت روان آنها خواهد شد.
-به اندازه کافی استراحت کنند( 7-8 ساعت)
- فعالیت بدنی متناسب با وضعیت جسمانی خود را شروع کنند
-ورزش ذهن ومغزی:در سالمندی شاید تعداد سلولهای مغزی به اندازه 20 سالگی نباشد اما عقل وخرد وقدرت قضاوت این افراد بیشتر از گذشته است حل انواع جداول ومعما ، مطالعه کتابهای اطلاعات عمومی ودیگر کتابها ، قصّه خواندن برای نوه ها وکمک به آنها در انجام تکالیف راه سالم نگه داشتن ذهن در یک کلام مطالعه مستمر است همچنین شرکت در کلاسهای آموزشی (مورد علاقه)می تواند مفید باشد
- شرکت در امور خیریه
- عدم مصرف دخانیات و الکل