سوء تغذیه چیست؟
سوء تغذیه وضعیتی است که در نتیجه کمبود یا مصرف بیش از حد مواد مغذی ایجاد می‌شود.رژیم غذایی نامناسب موجب کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌شود. به‌عنوان مثال بیماری اسکوروی نتیجه‌ی کمبود ویتامین سی است. این بیماری شایع نیست، ولی معمولا در افراد مسن، افراد الکلی یا کسانی که در رژیم غذایی‌شان میوه و سبزیجات تازه وجود ندارد، بروز می‌کند. همچنین نوزادان یا کودکانی که به دلایل اقتصادی یا اجتماعی رژیم غذایی نامناسبی دارند، مستعد ابتلا به این بیماری هستند.
علائم و نشانه‌های سوء تغذیه چیست؟
علائم و نشانه‌های سوء تغذیه به نوع آن بستگی دارد. توانایی تشخیص اثرات سوء تغذیه می‌تواند به افراد و ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی کمک کند تا مسائل مربوط به سوء تغذیه را شناسایی و درمان کنند. نقص تغذیه معمولاً ناشی از عدم دریافت مواد مغذی کافی در رژیم غذایی شماست. این موضوع می‌تواند باعث موارد زیر شود: کاهش وزن از دست دادن چربی و توده عضلانی گونه‌های توخالی و چشم‌های فرو رفته معده متورم خشکی مو و پوست تاخیر در بهبود زخم خستگی مشکل در تمرکز تحریک پذیری افسردگی و اضطراب باشد.
علل سوء تغذیه
سوء تغذیه یا کمبود مواد مغذی، مشکلاتی را برای سلامتی فرد ایجاد می‌کند.
ممکن است سوء تغذیه ناشی از برخی بیماری‌ها باشد. در بیشتر کشورهای در حال
توسعه که سوء تغذیه شایع است، دردسترس نبودن غذای کافی، عامل اصلی سوء
تغذیه است.
۱. رژیم غذایی نامناسب
اگر کسی غذای کافی مصرف نکند یا غذایی که مصرف می‌کند مواد مغذی موردنیاز
بدنش را تأمین نکند، دچار سوء تغذیه خواهد شد. رژیم غذایی نامناسب علل
مختلفی دارد؛ مثلا اگر فرد در اثر بیماری دچار دیسفاژی (سختی در بلع) شود
یا در حال بهبود از بیماری باشد، ممکن است نتواند مواد مغذی موردنیازش را
دریافت کند.
۲. عدم سلامت روانی
عادات تغذیه‌ایِ برخی افرادی که به بیماری‌های روانی مانند افسردگی مبتلا
می‌شوند، تغییر می‌کند و موجب سوء تغذیه می‌شود. افرادی که به پرخوری عصبی
مبتلا هستند نیز ممکن است دچار سوء تغذیه شوند زیرا غذا را به‌اندازه‌ی
کافی نمی‌جوند.
۳. مشکلات حرکتی
ناتوانی حرکتی افراد یک دلیل دیگر برای سوء تغذیه است. افرادی که دچار
مشکلات حرکتی هستند، نمی‌توانند برای خرید غذا از منزل خارج شوند یا
توانایی آماده‌سازی غذا را ندارند.
۴. اختلالات گوارشی و بیماری‌های معده
شاید برخی به‌اندازه‌ی کافی غذا مصرف کنند، ولی بدن‌شان نتواند مواد مغذی
موردنیاز را جذب کند. بیماران مبتلا به بیماری کرون (یکی از بیماری‌های
التهابی روده) و کولیت زخمی نمونه‌ای از این افراد هستند. ممکن است برخی
بیماران مجبور شوند ایلئوستومی انجام بدهند و بخشی از روده‌ی باریک‌شان را
بردارند.
بیماری های ناشی از سوء تغذیه
بیماری‌هایی که سوء تغدیه می‌تواند ایجاد کند؛ می‌توانند از دوران جنینی داخل رحم به علت کمبود مواد غذایی و ریز مغذی‌هایی مانند ویتامین‌ها شروع شوند و همچنین در دوران کودکی و بزرگسالی شروع شده ویا ادامه یابند و به‌جز در سلامت جسمی فرد، روی موقعیت تحصیلی و اجتماعی او نیز اثر بگذارند .
سوء تغذیه می‌تواند برخی بیماری‌ها مانند سرخک، سینه‌پهلو و اسهال را تشدید کرده ویا پیش از آنکه موجب تشدید آن‌ها شود، موجب ایجاد آن‌ها بشود.
همچنین سوء تغذیه ناشی از کمبود پروتئین و یا ریز مغذی‌های دیگر می‌توانند باعث مشکلات مختلفی از جمله :
کمبود ویتامین آ: سبب خشکی چشم، شب کوری، افزایش خط عفونت
کمبود روی: از دست رفتن اشتها، عدم رشد، تاخیر در بهبود زخم‌ها، ریزش مو، اسهال
کمبود آهن: نقص عملکرد مغزی، ایجاد مشکل در تنظیم دمای بدن، اختلال معده
کمبود ید: بزرگ شدن غده‌ی تیروئید (گواتر)، کاهش تولید هورمون‌های تیروئید، مشکلات رشد و تکامل به‌خصوص در کودکان شوند. همچنین سوء تغذیه‌ای که به علت استفاده بیش از حد مواد غذایی مانند برخی بیماری‌های عصبی از جمله پرخوری عصبی ویا پرخوری جهت افرایش وزن باشد نیز باعث بسیاری از بیماری‌ها نظیر مشکلات کبدی و حرکتی ناشی از اصلی‌ترین عارضه آن که چاقی است شود. همچنین می تواند باعث بیماری‌های قلبی و عروقی و یا دیابت شود.
گروه‌های در معرض سوء تغذیه در سطح جهان
افراد مسن، مخصوصا آنهایی که بستری شده‌اند یا به‌مدت طولانی تحت مراقبت‌های پزشکی بوده‌اند.
افرادی که به لحاظ اجتماعی منزوی‌اند.
افراد کم‌درآمد و فقیر؛افرادی که به اختلالات خوردن مزمن مانند پرخوری عصبی مبتلا هستند.
افرادی که به یک بیماری جدی مبتلا شده بودند و در حال بهبودند.
پیشگیری و درمان سوء تغذیه
پیشگیری و درمان سوء تغذیه مستلزم رسیدگی به عوامل زمینه‌ای است. سازمان‌های حکومتی، سازمان‌های مستقل و مدارس نقش بسیار مهمی در جلوگیری از سوء تغذیه ایفا می‌کنند.
تحقیقات نشان می دهد که برخی از موثرترین روش‌های پیشگیری از سوء تغذیه شامل تهیه و توزیع قرص آهن، روی، ید، مکمل های غذایی و آموزش تغذیه به جمعیت‌های در معرض خطر کمبود تغذیه است.
علاوه بر این، برنامه‌های تشویقی که باعث روی آوردن افراد به انتخاب غذای سالم و بیشتر کردن فعالیت بدنی کودکان و بزرگسالان در معرض خطر کمبود تغذیه می شود هم تا حدود زیادی منجر به پیشگیری از اضافه وزن و چاقی خواهد شد.
شما همچنین می توانید با خوردن رژیم غذایی مناسب حاوی مقادیر کافی از کربوهیدرات، پروتئین، چربی‌ها، ویتامین ها، مواد معدنی و آب در جلوگیری از سوء تغذیه کمک کنید.
از طرف دیگر درمان سوء تغذیه به وضعیت فرد بستگی دارد. اگر خود و یکی از نزدیکان مشکوک به کمبود مواد مغذی هستید، برای شروع فرایند درمان حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
پزشک علائم و نشانه‌های سوء تغذیه را بررسی کرده و برای درمان عارضه تغییراتی را در سبک زندگی فرد پیشنهاد می‌کند. این تغییرات شامل داشتن یک برنامه غذایی مناسب و استفاده از مکمل‌های غذایی است.
رژیم غذایی مناسب
یک پزشک یا متخصص تغذیه، با بیمار درمورد غذاها و نوشیدنی‌هایی که باید مصرف کند، تبادل نظر می‌کند و با توجه به آن صحبت‌ها، غذاهای سالمی را برای بیمار در نظر می‌گیرد. هدف این است که بیمار حتما مواد غذایی سالم و مغذی دریافت کند.
پزشک یا متخصص تغذیه باید مطمئن شود بیمار از کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، چربی‌ها و لبنیات، کالری کافی دریافت کند. در کنار اینها باید مواد معدنی و ویتامین‌ها نیز به بدن بیمار برسد. اگر بیمار نتواند مواد مغذی موردنیازش را از غذاهای مصرفی‌اش دریافت کند، باید از مکمل های غذایی استفاده کند. برای درمانِ بیمار، مصرف ۲۵۰ تا ۶۰۰ کیلوکالری بیشتر از نیاز عادی فرد توصیه می‌شود.