اختلالات خواب گروهی از بیماری ها هستند که توانایی فرد برای خوابیدن به طور منظم را تحت تاثیر قرار می دهند. شیوع این اختلالات، چه به سبب بیماری زمینه ای و چه به سبب اضطراب بیش از حد، در دنیا در حال افزایش است.
تعریف اختلال خواب
همه افراد نیاز دارند که در طول شبانه‌روز ۷ الی ۸ ساعت به مغز خود استراحت دهند. زمانی که فرد نتواند به مقدار کافی بخوابد و خواب شبانه‌روزش به هم بریزد، اختلال خواب معنا پیدا می‌کند. در واقع اختلالات خواب، مجموعه عواملی هستند که مانع از خواب مناسب و باکیفیت در فرد می‌شوند؛ این عوامل نیز، می‌توانند در اثر ابتلا به یک بیماری در فرد ایجاد شوند. اینکه افراد برخی از مواقع دچار بی‌خوابی شوند به معنای اختلال خواب نیست؛ زمانی مشکل است که هرشب تکرار می‌شود.
علائم اختلالات خواب چیست؟
علائم می توانند بسته به شدت و نوع اختلال خواب، تفاوت داشته باشند. همچنین، ممکن است درصورت ناشی شدن اختلال خواب از یک بیماری دیگر، علائم متفاوتی بروز کند. با این وجود، علائم عمومی اختلالات خواب شامل موارد زیر است:
مشکل در به خواب رفتن یا در خواب ماندن
خستگی در طول روز
اشتیاق زیاد به چرت زدن در طول روز
تحریک پذیری یا اضطراب
فقدان تمرکز
افسردگی
انواع مختلف اختلالات خواب
انواع مختلفی از اختلالات خواب وجود دارد که برخی از آنها ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای هستند. چند مورد از انواع مختلف این اختلالات، در ادامه عنوان می‌شوند :
اینسومنیا (Insomnia)
اینسومنیا در واقع به معنای ناتوانی در خوابیدن یا عدم توانایی در خواب ماندن است. اینسومنیا می‌تواند به خاطر پروازهای طولانی مدت و مسافرت ایجاد شود و یا نشانه استرس، اضطراب، مشکلات هورمونی و یا مشکلات گوارشی باشد. اینسومنیا می‌تواند برای سلامت کلی شما مشکل‌ساز باشد همچنین می‌تواند منجر به مشکلات زیر شود:
افسردگی (نحوه درمان افسردگی بدون دارو)
مشکلات مربوط به تمرکز
افزایش وزن
کاهش میل جنسی
اختلال در کار و یا عملکرد در مدرسه
آپنه خواب
آپنه خواب زمانی قابل تشخیص است که فرد موردنظر در هنگام خواب، با توقف تنفس مواجه شود. این بیماری یک نوع بسیار خطرناک از نظر پزشکی و سلامتی است که باعث می‌شود بدن فرد بیمار، میزان اکسیژن کمتری را دریافت کند. همچنین می‌تواند باعث بیدار شدن و از خواب پریدن شخص از خواب بشود.
پاراسومنیا
پاراسومنیا نوعی از اختلال خواب است که باعث حرکات و رفتارهای غیرمعمولی در طول زمان خواب می‌شود.این حرکات عبارتند از: راه رفتن در خواب، صحبت کردن در خواب، ناله کردن، کابوس دیدن، شب ادراری، دندان قروچه و یا فشردن فک در خواب.
سندرم پای بی‌قرار
سندرم پای بی‌قرار، زمانی است که فرد نیاز مبرم به حرکت دادن پاهایش را در خود احساس می‌کند. این تمایل گاهی با حس سوزن سوزن شدن در پاها همراه است. این علائم ممکن است در طول روز نیز خود را بروز دهند اما به طور کلی بیشتر در شب هنگام نمایان می‌شوند. سندرم پای بی قرار غالباً با برخی شرایط سلامتی دیگر مانند پارکینسون، نقص و اختلال بیش فعالی و نقص توجه خود را بروز می‌دهد، اما علت دقیق آن مشخص نیست.
نارکولوپسی
نارکولوپسی با حملات خواب، قابل تشخیص است و هنگام بیدار شدن افراد رخ می‌دهد. در واقع این اختلال به این معناست که شخص بدون هیچ‌گونه هشدار قبلی احساس خستگی می‌کند و بدون هشدار به خواب می‌رود. همچنین این اختلال می‌تواند باعث فلج خواب شود که ممکن است منجر به ناتوانی فرد از نظر جسمی شود یعنی شخص نمی‌تواند بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب حرکت کند و حتماً باید مدت زمان معینی صبر کند. اگرچه نارکولوپسی می‌تواند به خودی خود نیز ایجاد شود، اما معمولاً با بیماری‌های اختلال عصبی مانند ام اس (MS) همراه است.
چه مواردی می‌توانند باعث بهبود کیفیت خواب شوند؟
تغییر عادت روزانه: داشتن برنامه روزانه منظم، ساعت خواب مناسب و انجام ورزش روزانه باعث می‌شود استرس شما کنترل‌شده و خواب راحت‌تری در شب داشته باشید. علاوه بر این، بهتر است در طول شبانه‌روز مصرف الکل، نیکوتین و کافئین را کاهش دهید، خصوصاً اگر مبتلا به میگرن هستید.
ذهن و بدنتان را برای خواب آماده کنید: سعی کنید یک روال آرام‌بخش پیش از خواب برای خوابیدن داشته باشید، به‌عنوان‌مثال می‌توانید از حرکات کششی یا یوگا استفاده کنید تا عضلات بدنتان به حالت آرامش نزدیک شوند. اتاق‌خوابتان را تاریک و خنک کنید. مواد غذایی سنگین و مایعات کمی مصرف کنید، در صورت توان حمام کنید، حداقل یک ساعت قبل از خواب از گوشی موبایل استفاده نکنید.
مدیتیشن و تنفس: اگر نمی‌توانید به‌راحتی بخوابید، بهتر است روی مدیتیشن و تنفستان کارکنید. افکار نگران‌کننده را از خودتان دور کنید و فکر کردن به آنها را به زمان دیگری موکول کنید. مسلماً صبح زمان بهتری برای حل مشکلات پیش‌آمده است.
این روش‌ها برای همه کاربرد دارد. فارغ از اینکه دچار این اختلال هستید یا خیر، با این روش‌ها می‌توانید خواب آرام‌تری را تجربه کنید. همچنین، این روش‌ها کمک می‌کند کمتر دچار حمله‌های بی‌خوابی و از خواب پریدن شوید.
روش‌های درمان اختلالات خواب
درمان اختلال خواب با دستگاه آرتی ام اس
دستگاه آر تی ام اس، یکی از دستگاه‌هایی است که در سال‌های اخیر برای درمان اختلال خواب به‌کار برده می‌شود. روش کار دستگاه آر تی ام اس، بدین صورت است که پزشک متخصص ابزارها و سیم‌های مخصوص دستگاه را روی پوست سر قرار می‌دهد. این اتصالات، میدان مغناطیسی ایجاد می‌کنند و باعث می‌شوند تا امواج مغناطیسی به مغز برسند. تحریکات مغزی ایجاد شده در نتیجه میدان مغناطیسی، باعث می‌شوند تا اختلالاتی که مانع از عملکرد طبیعی مغز شده‌اند، از بین بروند. با بهبود عملکرد مغز، اختلال خواب نیز از بین می‌رود؛ چراکه بخشی از مغز مسئول تنظیم خواب است.
هزینه درمان با دستگاه آر تی ام اس به عوامل مختلفی از جمله تعداد جلسات مورد نیاز شما، تخصص و مهارت پزشک، نوع مشکلات شما و محل مطب وابسته است. روش‌های دیگری نیز برای درمان اختلال خواب کاربرد دارند که شامل تغییر سبک زندگی، استفاده از دارو درمانی، ورزش و مشاوره پزشکی می‌شوند.
استفاده از دارو های خواب آور برای رفع اختلال خواب
همان طور که پیش تر گفته شد، اختلال خواب نشانه ای از اختلالات روان شناختی
است. در صورتی که از داروهای خواب آوری که بدون نیاز به مجوز پزشک قابل
تهیه است، مصرف شود. در واقع نشانه ی این اختلالات نادیده گرفته شده است و
مسئله ی اصلی نیاز به درمان دارد.
برای مواردی که بی خوابی موقتی و بر اثر شرایط اضطراب آور ایجاد شده باشد.
مصرف این دارو ها به مدت کمتر از دو هفته، مانعی ندارد. اما مصرف بیشتر از
دو هفته ی این دارو ها توصیه نمی شود. زیرا موجب ایجاد وابستگی می شود.